Angst voor de rust
We klagen steen en been over tijdsdruk, maar we proppen onze dagen vol. Gek, die tegenstrijdigheid. Hoe vaak zeggen we niet dat we het ‘rustiger aan moeten doen’ om vervolgens het tegendeel te doen? Weinig mensen houden het goed vol om te lummelen of rust te nemen. En als dat al lukt, dan leidt dat soms tot onzekerheid of zelfs schuldgevoelens, zoals blijkt in mijn boek ‘Zappen door de tijd’ (Verbeek, 2017)
Alle ellende van de mensen heeft maar één oorzaak, namelijk dat zij niet in staat zijn rustig in één kamer te blijven (Blaise Pascal)
Met deze uitspraak van Pascal uit de 17e eeuw begint Ignaas Devisch (hoogleraar ethiek, filosofie en medische ethiek) zijn publicatie ‘Rusteloosheid, pleidooi voor een mateloos leven’. Hij vraagt zich af of rusteloosheid eigenlijk wel een proleem is. Ignaas onderzoekt deze vraag via opvattingen van filosofen, romanschrijvers en persoonlijke dagboeken. Hij vertelt ons dat rusteloosheid al eeuwen een groot probleempunt is in de Westerse cultuur.
Veel van zijn denkers, auteurs en dagboekenschrijvers zoeken rust. Tegelijk willen ze een goed en rijk leven en zijn ze als de dood om zich te vervelen! Interessant is de relatie die Ignaas legt met de veranderingen in de samenleving. Vroeger vonden mensen hun ‘rust’ in de zekerheid van het geloof.
De moderne tijd laat versnellingen zien in het werk, maar ook secularisatie en individualisering. “Secularisatie heeft boven alles te maken met een grondige verandering in de wijze waarop we met tijd omgaan”. (Devisch 2017 p 135)
Opgejaagd in het hiernumaals
Wie het eeuwige leven heeft, hoeft zich niet te laten opjagen. Maar wij hebben geen hiernamaals, alleen een hiernumaals. Als we niet meer ‘geloven’ in een hiernamaals, moet alles bereikt worden in ons leven. “De vraag is niet langer ‘wat mogen we doen’, maar ‘wat willen we doen?’ (Devisch 2017 p 44). Daar zitten we dan. Hoe fout kan het gaan? Stel je voor dat je dingen doet die niet zinvol zijn? Of je tijd verprutst doordat je er te weinig in meemaakt…!
Die angst jaagt ons op. Het is nooit goed. Zodra we een doel bereikt hebben, zoeken we alweer het volgende op. Onzekerheid en rusteloosheid horen dus bij onze tijd. Onrust is de prijs die we betalen om vrije mensen te zijn, om ons eigen leven te leiden. Als alles na dit leven stopt, dan ga je altijd te vroeg dood. De dood zorgt ervoor dag we altijd tijd te kort komen, er is nooit genoeg. Het enige dat je kon kan, is proberen om de dood uit te stellen of om meer te doen in de tijd die je hebt.
Heel veel doen, heel veel willen beleven, aldoor dingen sneller te doen, het lijkt wel een manier om zoveel mogelijk tijd te benutten. Om zo min mogelijk te verliezen. Het leven van de individuele mens, die op zichzelf is aangewezen, is aldoor in beweging. Altijd kan je iets meer of beter of anders doen. Het houdt niet op. We bouwen ons zelfbeeld op door ons te vergelijken met anderen. Volgens Ignaas concurreren we met elkaar om liefde, likes op facebook en volgers op twitter.
Omarm je mateloosheid
Ignaas eindigt zijn verhaal met een oproep om de positieve kant te zien van rusteloosheid. In plaats van rusteloosheid als een probleem te zien, kunnen we die beter omarmen. Het heeft niet zoveel zin om de wereld te ontvluchten als je vervolgens bang word dat je te weinig leeft. Rusteloosheid is namelijk ook de drijfveer voor een passioneel en creatief leven. Het zit ingebakken in ons als mensen in de moderne tijd. Zolang je maar zin over betekenis ervaart van de dingen die je doet, is er niets aan de hand. Als je je passie volgt, heb je de momenten dat je voelt dat je leeft. Omarm de mateloosheid en doe iets waar je jezelf in herkent.
Met plezier heb ik dit boekje gelezen. Ondanks de grote hoeveelheid citaten van de denkers toch een erg toegankelijk en mooi geschreven werk. Helemaal eens met het idee dat je beter de oorzaken van ‘onrust’ kunt achterhalen dan tijdsdruk oplossen met instrumentele techniekjes. Aan de andere kant: veel van ons hebben een leven dat te vol is met de verkeerde dingen. Te hoge tijdstress maakt ons murw, vernauwt de blik, verlaagt onze creativiteit en passie.
Er is dus veel voor te zeggen om mateloos te leven, vooral ook passioneel doelen na te streven en tegelijk af en toe eens een timeout te nemen uit deze hektiek.